Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması Nedir?

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması: Küresel iklim değişikliği ile mücadelede birçok strateji geliştirilmiş olup, bu stratejiler arasında karbon emisyonlarının azaltılması en temel hedeflerden biridir. Son yıllarda, karbon emisyonlarını içermeyen ticaret politikaları oluşturmak, ekonomik rekabeti korurken çevresel sürdürülebilirliği de sağlamak amacıyla önem kazanmıştır. Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (CBAM), bu hedefleri gerçekleştirmek için Avrupa Birliği (AB) tarafından geliştirilen ve dünya çapında geniş yankılar uyandıran bir düzenleme modelidir.

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (CBAM)

Bu yazıda, sınırda karbon düzenleme mekanizmasının ne olduğu, Türkiye ve dünyadaki gelişmeler, bu mekanizmanın işletmeler üzerindeki etkileri ve uygulanabilir stratejiler ele alınacaktır. Aynı zamanda sıkça sorulan sorulara da yer verilecek ve bu süreçte karşılaşılan yanlış bilinenler ile doğru bilgiler ortaya konacaktır. Ayrıca, Planetus’un bu alandaki desteğiyle işletmelerin nasıl uyum sağlayabileceği tartışılacaktır.

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (CBAM) Nedir?

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (Carbon Border Adjustment Mechanism – CBAM), Avrupa Birliği’nin 2021 yılında resmen önerdiği, dışarıdan gelen karbon yoğun ürünlere ek vergi getiren bir düzenleme sistemidir. Bu mekanizma, AB’nin iç pazarında karbon emisyonlarını dengelemek ve dışarıdan gelen ürünlerin AB standartlarına uymasını sağlamak amacıyla tasarlanmıştır.

CBAM’ın Temel Hedefi:

• AB içindeki üretim süreçlerinde daha yüksek karbon fiyatları uygulanırken, aynı ürünlerin dış ticaretle AB’ye girişi sırasında düşük karbon fiyatları nedeniyle haksız rekabetin önüne geçmeyi amaçlamaktadır.
• Böylece, AB dışındaki üreticiler de karbon emisyonlarını azaltma çabalarına yönlendirilmekte ve küresel iklim değişikliği ile mücadeleye katkı sağlanmaktadır.

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması CBAM

CBAM, dış ticaretle gelen ürünlerin karbon içeriğine göre belirlenen bir vergi ve düzenleme ile ithalatçı firmaları teşvik eder. AB, 2030 yılına kadar karbon emisyonlarını %55 oranında azaltmayı taahhüt ettiğinden, CBAM bu hedefin önemli bir parçasıdır. Bu düzenleme, yalnızca AB değil, dünya çapında diğer ülkeler tarafından da dikkatle izlenmektedir.

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması’nın Tarihçesi

Dünyada Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması Tarihçesi

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (CBAM), AB’nin karbon ticaret sistemi olan Emissions Trading System (ETS) ile paralel olarak gelişmiştir. 2005 yılında, AB ETS, Avrupa’daki emisyonları kontrol altına almak için kurulmuştu. Ancak, AB dışındaki ülkelerde daha düşük emisyon maliyetleri ve karbon fiyatlandırması uygulandığından, AB üreticileri dezavantajlı duruma düşmeye başlamıştı. Bu, “karbon kaçışı” (carbon leakage) olarak adlandırılan durumu yaratmış ve bu da AB’nin karbon nötr hedeflerine ulaşmasında engel teşkil etmiştir.

CBAM, bu sorunu çözmek için önerilen bir mekanizma olarak 2021 yılında Avrupa Komisyonu tarafından ilk kez duyurulmuştur. 2022 yılında ise pilot uygulama süreci başlamıştır. Avrupa Birliği, bu mekanizma ile, küresel düzeyde emisyonların denetimini ve sınırlanmasını sağlamayı hedeflemektedir. CBAM’ın kapsamı zamanla genişletilecek olup, öncelikle çelik, alüminyum, çimento, gübre, elektrik ve bazı diğer ürünleri kapsayacaktır.

Türkiye’de Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması Tarihçesi

Türkiye, AB ile gümrük birliği anlaşması yapmış bir ülke olarak, CBAM uygulamasının doğrudan etkilediği ülkelerden biridir. Türkiye, şu an için CBAM’ın direkt uygulama alanına girmemekle birlikte, bu düzenlemeyi dikkate almak zorundadır çünkü Türkiye’nin AB ile olan ticaret ilişkileri, bu düzenlemenin kapsamını doğrudan etkilemektedir.

Türkiye, CBAM’ı yavaş yavaş iç hukukuna entegre etmekte olup, bu düzenlemeyle ilgili çalışmalar hâlihazırda yürütülmektedir. Türkiye’deki hükümet yetkilileri, AB’nin bu yeni düzenlemesine uyum sağlamak amacıyla, karbon emisyonlarını azaltma ve yeşil dönüşüm stratejilerini belirlemeye başlamışlardır. Özellikle çelik, alüminyum ve çimento sektörlerinde, bu düzenlemeye hazırlıklı olmak için bir dizi reform ve yenilikçi proje geliştirilmiştir.

Türkiye’de Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması’na Yönelik Yasal Düzenlemeler

Türkiye, AB ile gümrük birliği anlaşması gereği, AB’nin karbon ticaret sistemi ve sınırda karbon düzenleme mekanizmasına uyum sağlamak zorundadır. Bu nedenle, Türkiye’deki yasal düzenlemeler, doğrudan AB’nin uygulamalarını etkileyen bir yapıya sahiptir.

1. Karbon Ticaret Sistemi (ETS) Uyum Süreci: Türkiye, 2021 yılında AB ile bu sistemin kapsamını genişletmek adına görüşmelere başlamıştır. AB’nin ETS düzenlemeleri ve CBAM uygulamaları, Türk sanayi sektörü için önemli fırsatlar ve zorluklar yaratmaktadır. Bu düzenlemeler, Türk şirketlerinin karbon fiyatlandırması ve karbon emisyonlarını azaltma konusunda daha fazla sorumluluk taşımasını gerektirmektedir.
2. Yeşil Mutabakat Stratejisi: Türkiye, AB ile yaptığı bu düzenlemelere uyum sağlamak için çeşitli stratejiler geliştirmektedir. Türkiye, 2020 yılında yeşil mutabakat stratejisini açıklayarak, emisyon azaltma hedeflerine odaklanmıştır. Bu strateji, AB’nin karbon nötr hedeflerine uyum sağlamak için Türkiye’nin iklim politikalarını şekillendirmektedir.

Dünyada Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizmasına Yönelik Gelişmeler

AB’nin sınırda karbon düzenleme mekanizması, küresel ticareti yeniden şekillendirecek kadar önemli bir düzenleme olmuştur. Dünyada birçok ülke, bu mekanizmanın potansiyel etkilerini analiz etmekte ve benzer mekanizmaların kendi ülkelerinde uygulanabilirliğini tartışmaktadır.

1. ABD: Biden yönetimi, AB’nin bu mekanizmasını yakından izlemekte ve kendi karbon düzenlemelerini oluşturma konusunda adımlar atmaktadır. ABD’nin, özellikle çelik ve otomotiv sektörlerinde AB ile rekabetin korunması için bir karbon düzenleme planı oluşturması beklenmektedir.
2. Çin: Çin, küresel en büyük sera gazı emisyonu üreticisi olarak CBAM’ın etkilerini yakından izlemektedir. Çin, bu düzenlemeyi ekonomisini etkilememek için müzakere etmeyi ve karbon ticaret sistemi kurmayı düşünmektedir.

İşletmelerin Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması İçin Yapacakları Faaliyetler

İşletmeler, Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması’na uyum sağlamak için çeşitli stratejiler geliştirmelidir. Bu stratejiler arasında şunlar yer almaktadır:

1. Karbon Emisyonlarının Ölçülmesi ve Raporlanması: İşletmeler, karbon emisyonlarını doğru bir şekilde hesaplamalı ve düzenli olarak raporlamalıdır. Karbon ayak izinin belirlenmesi, CBAM uyumu için ilk adımdır.
2. Karbon Ayak İzi Azaltma Stratejilerinin Uygulanması: Karbon emisyonlarını azaltma planları oluşturmak, enerji verimliliği projeleri uygulamak, yenilenebilir enerji kullanımına geçmek gibi adımlar, işletmelerin CBAM uyumunu sağlamalarına yardımcı olacaktır.
3. Yeşil Teknolojilere Yatırım: İşletmeler, yeşil teknoloji ve yenilikçi çözümlerle üretim süreçlerini çevre dostu hale getirebilirler. Bu, hem CBAM ile uyumu sağlar hem de ticaret açısından rekabet avantajı sunar.
4. Karbon Kredisi ve Sıfır Karbon Sertifikaları Alımı: İşletmeler, karbon ayak izlerini dengelemek için karbon kredisi alabilir ve sıfır karbon sertifikalarına sahip projelerde yer alabilirler.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

1. Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması zorunlu mudur? Evet, AB içindeki şirketler ve AB ile ticaret yapan ülkelerdeki şirketler için sınırda karbon düzenleme mekanizması, AB’nin karbon ticaret sistemiyle uyumlu bir şekilde uygulanacaktır.

2. CBAM, yalnızca AB için mi geçerlidir? Hayır, AB dışındaki ülkeler de bu düzenlemeye dahil olabilmektedir. Özellikle ticaret yapan ülkeler için AB, CBAM’ı zorunlu hale getirmektedir.

3. Türkiye, CBAM’a nasıl uyum sağlayacak? Türkiye, AB ile olan gümrük birliği anlaşması çerçevesinde, CBAM’a uyum sağlamak için çeşitli yasal ve ticaret stratejileri geliştirmektedir.

Sonuç

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (CBAM), iklim değişikliğiyle mücadelede önemli bir adım olup, küresel ticaret ve üretim süreçlerini dönüştürmeye başlamıştır. Türkiye ve dünya çapında birçok işletme, bu düzenlemelere uyum sağlamak için stratejiler geliştirmekte ve karbon emisyonlarını azaltma yönünde önemli adımlar atmaktadır. Planetus’un desteğiyle, işletmeler bu süreci etkili bir şekilde yönetebilir ve karbon nötr hedeflerine ulaşabilirler.

Kaynaklar:

• European Commission (2021). “Carbon Border Adjustment Mechanism.”
• International Energy Agency (IEA). “Carbon Pricing and Border Carbon Adjustments.”
• World Economic Forum (2022). “Global Carbon Regulation and Trade.”