Karbon Nötr Nedir?

Karbon Nötr Nedir? Küresel ısınma ve iklim değişikliği, insanlık için en önemli çevresel ve ekonomik tehditlerden biri haline gelmiştir. Bu tehditlerle mücadele etmek ve sürdürülebilir bir gelecek inşa etmek adına pek çok ülke, karbon salınımlarını sınırlamak için çeşitli stratejiler geliştirmektedir. Bu stratejilerden biri, “karbon nötr” olma hedefidir. Karbon nötr, bir bireyin, organizasyonun, hükümetin veya ülkenin atmosfere saldığı karbon dioksit (CO₂) miktarını dengelemek amacıyla gerekli adımları atması anlamına gelir. Bu yazıda, karbon nötr kavramının ne olduğu, Türkiye’deki yasal düzenlemeler, dünyadaki gelişmeler ve işletmelerin karbon nötr faaliyetlerinin nasıl olması gerektiği üzerine kapsamlı bir inceleme yapılacaktır.

Karbon Nötr Nedir?

Türkiye’deki Yasal Düzenlemeler, Dünyadaki Gelişmeler ve İşletmelerin Karbon Nötr Faaliyetleri

Karbon Nötr Kavramı

Karbon Nötr Nedir?

Karbon nötr, bir organizmanın veya kuruluşun faaliyetlerinden kaynaklanan karbon emisyonlarının, aynı miktarda karbondioksit eşdeğerinde (CO₂e) bir emisyon azaltma veya dengeleme önlemiyle dengelenmesi sürecini ifade eder. Bu, genellikle karbon salınımlarının azaltılması, yenilenebilir enerjiye geçiş, ağaçlandırma projeleri veya karbon piyasaları aracılığıyla sağlanabilir. Karbon nötr olmak, net sıfır karbon emisyonu anlamına gelir.

Bir organizasyon veya ülke karbon nötr olmak için öncelikle doğrudan emisyonları azaltmalı ve kalan emisyonları, doğrudan veya dolaylı yollarla dengelemelidir. Bu süreç, genellikle üç aşamada gerçekleşir:

1. Emisyonların ölçülmesi ve raporlanması: İlk adım, bir organizasyonun veya ülkenin hangi faaliyetlerinin ne kadar karbon emisyonu ürettiğini belirlemektir.
2. Emisyon azaltımı: Salınan emisyonların azaltılması için enerji verimliliği, yenilenebilir enerji kullanımı ve süreç iyileştirmeleri yapılır.
3. Karbon dengeleme: Kalan emisyonlar, doğrudan emisyonları dengelemek için karbon kredisi alımı veya ağaç dikme gibi projelerle dengelemeye çalışılır.

Türkiye’deki Yasal Düzenlemeler

Türkiye, küresel iklim değişikliğiyle mücadele konusunda çeşitli uluslararası anlaşmalara taraf olmuştur. 2015’te Paris İklim Anlaşması’na imza atan Türkiye, bu anlaşma çerçevesinde karbon emisyonlarını azaltma yükümlülüğünü kabul etmiştir. 2021 yılında Türkiye, Paris Anlaşması’nı onaylayarak, 2053 yılına kadar karbon nötr olma hedefi koymuştur. Bu hedef, Türkiye’nin enerji ve sanayi sektörlerindeki dönüşümünü gerektirecek büyük bir adım olarak kabul edilmektedir.

Türkiye’de hedeflerine ulaşmak için çeşitli yasalar ve stratejiler geliştirilmiştir:

• Ulusal İklim Değişikliği Strateji Belgesi ve Eylem Planı (2011-2023): Bu belge, Türkiye’nin iklim değişikliği ile mücadele etme stratejilerini ve hedeflerini ortaya koymaktadır. Karbon emisyonlarını azaltmak için çeşitli sektörlerde önlemler geliştirilmiştir.
• Karbon Fiyatlandırma ve Karbon Ticaret Sistemi: Türkiye, karbon ticareti ve karbon fiyatlandırma mekanizmalarına geçiş yapmayı planlamaktadır. Bu, karbon nötr hedeflerine ulaşmada önemli bir araç olabilir.
• Yenilenebilir Enerji Teşvikleri: Türkiye, yenilenebilir enerji yatırımlarını teşvik etmek amacıyla çeşitli yasal düzenlemeler yapmıştır. Bu düzenlemeler, hem özel sektörün hem de kamu sektörünün karbon nötr olma yolunda attığı adımları hızlandırmıştır.

Dünyadaki Gelişmeler

Dünya genelinde hedeflerine yönelik büyük bir hareketlilik yaşanmaktadır. Birçok ülke, karbon emisyonlarını sıfıra indirgemeyi hedefleyen uzun vadeli stratejiler geliştirmektedir. Öne çıkan bazı ülkeler ve gelişmeler şunlardır:

1. Avrupa Birliği (AB): Avrupa Birliği, 2050 yılına kadar karbon sıfır olma hedefi koymuştur. AB, bu hedefe ulaşmak için Yeşil Mutabakat (Green Deal) adıyla büyük bir strateji geliştirmiştir. AB, karbon salınımını azaltmaya yönelik güçlü yasal düzenlemeler ve teşvikler sunmaktadır.
2. Çin: 2060 yılına kadar karbon nötr olma hedefi koyan Çin, dünyanın en büyük karbon emisyonu üreten ülkesidir. Çin, bu hedefe ulaşabilmek için büyük bir yenilenebilir enerji devrimi başlatmıştır ve kömürlü santralleri kapatmaya başlamıştır.
3. ABD: 2021 yılında, ABD Başkan Joe Biden’ın yönetimi altında, Amerika Birleşik Devletleri, 2050’ye kadar net sıfır emisyon hedefini koymuştur. Bu hedef, enerji sektörü, ulaşım ve sanayi gibi pek çok alanda önemli değişiklikleri gerektirmektedir.
4. Birleşmiş Milletler (BM): BM, dünya genelinde sürdürülebilir kalkınma hedefleri (SDG) ve Paris Anlaşması çerçevesinde karbon nötr olma hedefini teşvik etmektedir. BM, ülkeler ve organizasyonlar arasında karbon emisyonlarını azaltmaya yönelik iş birliğini artırmak için önemli bir platformdur.

İşletmelerin Karbon Nötr Faaliyetleri

İşletmelerin karbon nötr olabilmesi için yapmaları gereken adımlar şu şekildedir:

1. Emisyonların Ölçülmesi: İşletmeler, karbon ayak izlerini belirleyerek ilk adımı atmalıdır. Bu, üretim süreçlerinden lojistik faaliyetlerine kadar tüm aşamalarda emisyon verilerinin toplanmasını içerir.
2. Emisyonların Azaltılması: Emisyonları azaltmak için enerji verimliliği artırılabilir, daha verimli üretim teknikleri kullanılabilir ve yenilenebilir enerji kaynaklarına geçiş yapılabilir. Ayrıca, ulaşımda elektrikli araçlar kullanımı veya toplu taşıma gibi seçenekler de tercih edilebilir.
3. Karbon Kredisi Alımı ve Dengeleme Projeleri: Emisyonların tamamen sıfırlanması mümkün olmayabilir. Bu durumda, işletmeler karbon kredisi alarak veya ağaçlandırma gibi çevresel projelere katkı sağlayarak emisyonlarını dengeleyebilir.
4. Şeffaflık ve Raporlama: İşletmeler, karbon sıfır olma sürecini şeffaf bir şekilde raporlamalıdır. Bu, çevresel etkiyi azaltma yolunda atılan adımların izlenebilirliğini artırır.

Planetus Farkıyla Karbon Nötr Faaliyetleri

Planetus, işletmelere karbon sıfırlama yolunda bilimsel veriler ve stratejilerle destek sağlar. Karbon ayak izinin doğru ölçülmesi, en etkin emisyon azaltma stratejilerinin belirlenmesi ve izleme raporlama süreçlerinin şeffaf bir şekilde yapılması konularında uzmanlaşmıştır. Planetus’un sağladığı danışmanlık ve teknoloji desteği, işletmelerin yalnızca yasal gerekliliklere uymalarını sağlamakla kalmaz, aynı zamanda çevresel sürdürülebilirlik konusunda da öncü olmalarına yardımcı olur.

Karbon nötr (Net Zero Carbon) ve karbon sıfırlama (Carbon Zero) kavramları sıkça birbirinin yerine kullanılsa da, aslında küçük de olsa bir fark vardır. Bu farklar, bu terimlerin kapsamını ve hedeflerini anlamak açısından önemlidir. İşte her iki kavramın açıklaması:

1. Karbon Nötr (Net Zero Carbon)

Karbon nötr olmak, bir organizasyon, ülke veya bireyin toplam karbon emisyonlarını dengelemesi anlamına gelir. Yani, birinin yaydığı tüm karbon emisyonları, başka bir yerde dengeleme (offset) yöntemleriyle eşitlenir. Bu dengeleme genellikle, karbon kredisi satın almak, ağaç dikmek veya yenilenebilir enerji yatırımları yapmak gibi yollarla yapılır.

• Temel Anlam: Karbon nötr olmak, yaydığınız karbona eşdeğer bir miktarı ortadan kaldırmanız veya engellemeniz gerektiği anlamına gelir. Bu, sıfır emisyon anlamına gelmez.
• Örnek: Bir şirket, üretim süreçlerinde 100 ton karbon emisyonu salıyorsa, bu 100 tonu ağaç dikme, yenilenebilir enerji projelerine yatırım yapma veya karbon kredisi alarak dengeleyebilir. Sonuç olarak, net emisyonları sıfır olur, ancak doğrudan emisyonları sıfırlamamışlardır.

2. Karbon Sıfırlama (Carbon Zero)

Karbon sıfırlama, karbon emisyonlarını tamamen ortadan kaldırmak anlamına gelir. Yani, bir organizasyon, ülke veya birey, faaliyetleri sırasında üretilen karbon emisyonlarını tamamen sıfırlamayı hedefler. Bu, karbon nötr olmaktan farklı olarak, dışsal dengeleme yöntemlerine başvurmak yerine, emisyonları doğrudan ortadan kaldırmak anlamına gelir.

• Temel Anlam: Karbon sıfırlama, emisyonların tamamen durdurulması veya tamamen sıfırlanması anlamına gelir. Dengeleme yerine, doğrudan emisyonların ortadan kaldırılması gereklidir.
• Örnek: Bir şirket, tamamen karbonsuz bir üretim süreci kullanarak, herhangi bir fosil yakıt kullanmadan üretim yapıyorsa ve hiç karbon emisyonu üretmiyorsa, bu şirket karbon sıfırlama hedefini gerçekleştirmiş olur.

Özet Farkları:

• Karbon Nötr (Net Zero): Emisyonlar dengeleme (offset) yöntemleriyle sıfırlanır. Bu, bazı emisyonların dışsal yöntemlerle (ağaç dikme, karbon kredisi, yenilenebilir enerji gibi) karşılanması anlamına gelir.
• Karbon Sıfırlama (Carbon Zero): Emisyonlar tamamen ortadan kaldırılır. Bu, fosil yakıtların kullanımını sona erdirme, karbon salınımı oluşturan süreçleri tamamen değiştirme gibi doğrudan çözümler gerektirir.

Her iki hedef de iklim değişikliğiyle mücadele için kritik öneme sahiptir, ancak karbon sıfırlama, daha sıkı bir hedef olup, karbon nötr olmak daha esnek bir yaklaşım sunar çünkü dışsal dengeleme yöntemlerine başvurulabilir.

Sonuç

Karbon sıfır olmak, iklim değişikliği ile mücadelede önemli bir adımdır ve global ölçekte giderek daha fazla ülke, şirket ve birey bu hedefe ulaşmak için çaba sarf etmektedir. Türkiye, 2053 yılına kadar karbon sıfır olmayı taahhüt etmiş, bu hedef doğrultusunda çeşitli stratejiler geliştirmiştir. Dünyada ise pek çok ülke, karbon nötr olma hedeflerini benimsemiş ve bu hedeflere ulaşmak için büyük yatırımlar yapmaktadır. İşletmeler, karbon ayak izlerini ölçerek, emisyonları azaltarak ve karbon kredisi alarak bu sürece katkıda bulunabilirler. Planetus gibi şirketler, bilimsel veriler ve stratejilerle işletmelerin karbon nötr hedeflerine ulaşmalarında önemli bir rol oynamaktadır.

Kaynaklar:

• United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC). (2020). “Paris Agreement.”
• European Commission. (2020). “The European Green Deal.”
• China National Energy Administration. (2020). “Carbon Neutrality Commitment.”
• International Energy Agency (IEA). (2021). “Global Energy Review 2021.”