Sürdürülebilirlik Endeksi

Sürdürülebilirlik endeksi, bir kuruluşun veya ülkenin çevresel, sosyal ve ekonomik sürdürülebilirlik alanlarındaki performansını ölçen bir değerlendirme aracıdır. Bu endeks, sürdürülebilirlik hedeflerinin ne ölçüde yerine getirildiğini belirlemek ve geleceğe dönük stratejiler geliştirmek amacıyla kullanılır. Günümüzde birçok kurum ve devlet, çevre dostu ve sosyal sorumluluk sahibi bir yaklaşım benimsemek için sürdürülebilirlik endekslerini kullanmaktadır.

Bu makalede, sürdürülebilirlik endeksinin tanımını, tarihçesini, Türkiye’deki yasal düzenlemeleri, dünyadaki gelişmeleri ve işletmelerin bu endeks ile nasıl başarılı olabileceklerini ele alacağız. Ayrıca, sıkça sorulan sorulara ve doğru/yanlış bilinenlere de değineceğiz.

Sürdürülebilirlik Endeksi Nedir?

Sürdürülebilirlik endeksi, bir organizasyonun çevresel etkilerinin yanı sıra sosyal ve ekonomik performansını da göz önünde bulundurarak, sürdürülebilirlik alanındaki başarısını ölçen bir sistemdir. Bu endeks, genellikle çevresel yönetim, enerji kullanımı, atık yönetimi, sosyal sorumluluk, etik uygulamalar, iş gücü koşulları, yerel topluluklara katkılar gibi kriterler üzerinden değerlendirme yapar.

Sürdürülebilirlik endeksleri, üç ana alanda yoğunlaşır:

1. Çevresel Sürdürülebilirlik: Doğal kaynakların verimli kullanımı, karbon emisyonlarının azaltılması, enerji verimliliği, atık yönetimi ve su kullanımı gibi faktörler içerir.
2. Sosyal Sürdürülebilirlik: İnsan haklarına saygı, iş gücü çeşitliliği, sağlık ve güvenlik önlemleri, toplumla etkileşim, adil ticaret uygulamaları gibi konuları kapsar.
3. Ekonomik Sürdürülebilirlik: Finansal sürdürülebilirlik, uzun vadeli büyüme hedefleri, şeffaflık, yolsuzlukla mücadele ve ekonomik eşitlik gibi faktörler üzerinden değerlendirilir.

Sürdürülebilirlik Endeksi, genellikle puanlama sistemiyle ölçülür ve endeks puanı, şirketlerin veya ülkelerin bu üç boyuttaki performansına göre belirlenir. Bu endeksler, yatırımcılar, tüketiciler, hükümetler ve diğer paydaşlar için önemli bir gösterge oluşturur.

Sürdürülebilirlik Endeksi

Dünyada Sürdürülebilirlik Endeksi Gelişmeleri

Dünyada sürdürülebilirlik endekslerinin önemi giderek artmaktadır. Bu endeksler, şirketlerin ve ülkelerin sürdürülebilirlik performansını değerlendirmek için kullanılır. Dünyadaki en yaygın sürdürülebilirlik endekslerinden bazıları şunlardır:

1. Dow Jones Sürdürülebilirlik Endeksi (DJSI): Dünyanın en bilinen sürdürülebilirlik endekslerinden biridir. Şirketlerin çevresel, sosyal ve ekonomik performanslarını değerlendirir. Yalnızca sürdürülebilirlik konusunda lider olan şirketler bu endekse dahil edilir.
2. Global 100 Endeksi: Kanadalı Corporate Knights tarafından hazırlanan bu endeks, dünya çapında en sürdürülebilir 100 şirketi sıralar. Bu sıralama, çevresel, sosyal ve yönetişim (ESG) faktörlerine dayalı olarak yapılır.
3. FTSE4Good Endeksi: FTSE Grubu tarafından oluşturulan bu endeks, çevresel ve sosyal faktörleri dikkate alarak sürdürülebilir performans sergileyen şirketleri değerlendiren bir araçtır.
4. CDP (Carbon Disclosure Project): Karbon emisyonları, su kullanımı ve orman yönetimi gibi sürdürülebilirlik alanlarında veri sağlayan bir platformdur. Şirketler, çevresel etki raporlarını CDP’ye sunarak, sürdürülebilirlik endeksi puanlarını alabilirler.

Dünyada sürdürülebilirlik endekslerinin yaygınlaşması, şirketlerin yalnızca finansal başarılarını değil, aynı zamanda çevresel ve toplumsal etkilerini de göz önünde bulundurmalarını sağlamaktadır.

Türkiye’de Sürdürülebilirlik Endeksi ve Yasal Düzenlemeler

Türkiye’de sürdürülebilirlik endeksi kullanımı son yıllarda artmaya başlamıştır. Türkiye, küresel sürdürülebilirlik hareketlerine paralel olarak, yeşil dönüşüm ve sürdürülebilirlik alanlarında çeşitli yasal düzenlemeler yapmaktadır:

1. Yeşil Mutabakat ve Avrupa Birliği ile Uyumluluk: Türkiye, 2021 yılında Yeşil Mutabakat çerçevesinde AB ile uyumlu bir şekilde karbon salınımını azaltma taahhüdü vermiştir. Bu bağlamda, Türkiye’deki birçok şirketin sürdürülebilirlik endeksi üzerinde çalışmaya başladığı ve AB uyumlu çevresel düzenlemelere göre raporlama yapmaları gerektiği görülmektedir.
2. Sıfır Atık Yönetmeliği: 2017 yılında Sıfır Atık Projesi başlatılmıştır. Bu proje, atıkların azaltılması, geri dönüşüm ve çevre dostu atık yönetimi konusunda işletmelere rehberlik eder. Türkiye’deki birçok işletme, bu düzenlemeleri benimseyerek çevresel sürdürülebilirlik endekslerine dahil olma yolunda ilerlemektedir.
3. Karbon Piyasası ve Emisyon Ticareti: Türkiye, karbon emisyonlarını azaltma yönünde adımlar atmaktadır. Emisyon ticareti ve karbon kredisi sistemleri, şirketlerin sürdürülebilirlik endekslerine dahil olabilmesi için önemli araçlar haline gelmiştir.
4. Borsa İstanbul ve Sürdürülebilirlik Endeksi: Borsa İstanbul, BIST Sürdürülebilirlik Endeksini 2014 yılında oluşturmuştur. Bu endeks, Türkiye’deki sürdürülebilirlik performansı yüksek olan şirketleri sıralar. Şirketlerin çevresel, sosyal ve yönetişim (ESG) kriterlerine uygunlukları değerlendirilir.

İşletmelerin Sürdürülebilirlik Endeksi Faaliyetleri

İşletmelerin sürdürülebilirlik endekslerine dahil olabilmek için aşağıdaki adımları takip etmeleri gerekmektedir:

1. Sürdürülebilirlik Stratejisi Belirleme: Şirketler, sürdürülebilirlik alanında somut hedefler belirlemeli ve çevresel, sosyal ve ekonomik alanlardaki performanslarını iyileştirmeye yönelik stratejiler geliştirmelidir.
2. Veri Toplama ve Raporlama: Sürdürülebilirlik endekslerine dahil olmak için şirketlerin, çevresel etkilerini (karbon emisyonları, enerji tüketimi vb.), sosyal sorumluluklarını (iş gücü çeşitliliği, yerel topluluklarla etkileşim) ve ekonomik performanslarını düzenli olarak raporlamaları gerekmektedir.
3. ESG Yatırımları: Çevresel, sosyal ve yönetişim faktörlerini göz önünde bulunduran yatırımlar yapmalıdır. Yenilenebilir enerji kullanımı, sıfır atık projeleri, adil ticaret uygulamaları gibi alanlara yatırım yaparak sürdürülebilirlik endekslerinde üst sıralara çıkabilirler.
4. Sertifikalar ve İnisiyatifler: Şirketler, sürdürülebilirlik endekslerine dahil olabilmek için ISO 14001 (Çevre Yönetim Sistemi), ISO 26000 (Sosyal Sorumluluk) gibi çevresel ve sosyal sürdürülebilirlik sertifikalarına başvurabilirler. Ayrıca, UN Global Compact gibi uluslararası inisiyatiflere katılmak da önemli bir adımdır.

Sürdürülebilirlik Endeksi Metodolojisi

Sürdürülebilirlik endekslerinin hesaplanması için kullanılan metodoloji genellikle şu adımları içerir:

1. Kriterlerin Belirlenmesi: Çevresel, sosyal ve ekonomik alanlarda ölçülecek kriterler belirlenir. Bu kriterler genellikle enerji kullanımı, atık yönetimi, karbon emisyonları, çalışan hakları, yerel topluluklarla etkileşim gibi unsurları kapsar.
2. Veri Toplama: Şirketlerden, bu kriterlere ilişkin veriler toplanır. Veri toplama süreci, şeffaflık ve güvenilirlik açısından önemlidir.
3. Puanlama ve Sıralama: Veriler, belirlenen kriterlere göre puanlanır. Yüksek performans gösteren şirketler daha yüksek puan alırken, düşük performans gösterenler daha düşük puanlar alır.

Raporlama: Sonuçlar düzenli aralıklarla raporlanır ve kamuoyuna açıklanır. Bu raporlar, sürdürülebilirlik performansının izlenmesini sağlar.

Sık Sorulan Sorular ve Yanlış Bilinenler

1. Sürdürülebilirlik endeksine katılmak zorunlu mudur? Hayır, sürdürülebilirlik endeksine katılmak gönüllüdür. Ancak, bu endeksler, şirketlerin çevre dostu politikalarını gösteren önemli bir araçtır ve rekabet avantajı sağlayabilir.

2. Sadece çevresel faktörler mi dikkate alınır? Hayır, sürdürülebilirlik endeksleri, çevresel faktörlerin yanı sıra sosyal sorumluluk ve ekonomik performansı da göz önünde bulundurur.

3. Sürdürülebilirlik endeksi sadece büyük şirketler için mi geçerlidir? Hayır, küçük ve orta ölçekli işletmeler de sürdürülebilirlik endekslerine katılabilirler. Kendi sürdürülebilirlik stratejileri ile bu endekslere dahil olabilirler.

Sonuç

Sürdürülebilirlik endeksi, şirketler için çevresel, sosyal ve ekonomik sürdürülebilirlik konularında ilerlemelerini değerlendirebilecekleri önemli bir araçtır. Dünyada ve Türkiye’de artan düzenlemeler ve yatırımlar, bu endekslerin önemini artırmaktadır. İşletmeler, bu endekse katılmak için doğru stratejilerle ilerlemeli ve sürdürülebilirlik odaklı bir kültür benimsemelidirler.

Planetus olarak, işletmelerin sürdürülebilirlik yolculuklarında onları destekleyerek, çevresel etkilerini minimize etmelerine yardımcı oluyoruz. Bu sayede, işletmeler sürdürülebilir kalkınma hedeflerine ulaşırken, aynı zamanda rekabet avantajı elde ederler.

Kaynaklar:

• United Nations Global Compact (2021). Guidance on Corporate Sustainability Reporting.
• World Economic Forum (2021). The Role of Sustainability Indices in Corporate Strategy.
• Corporate Knights (2020). Global 100 Sustainability Index Report.
• Borsa İstanbul (2020). BIST Sürdürülebilirlik Endeksi Raporu.