Gönüllü Karbon Piyasası

Gönüllü Karbon Piyasası: Günümüzde küresel ısınma ve iklim değişikliği, yalnızca çevresel bir tehdit değil, aynı zamanda ekonomik ve sosyal bir kriz yaratmaktadır. Bu bağlamda, karbon emisyonlarını azaltmak ve sürdürülebilir bir gelecek inşa etmek için birçok mekanizma geliştirilmiştir. Bunlardan biri de Gönüllü Karbon Piyasasıdır. Bu piyasa, şirketler, organizasyonlar ve bireylerin, kendi karbon ayak izlerini azaltma yolunda gönüllü olarak aldıkları önlemleri dengelemek için karbon kredisi satın almalarına olanak tanır.

Gönüllü Karbon Piyasası: Tanımı, Türkiye ve Dünya’daki Yasal Düzenlemeler, İşletmelerin Faaliyetleri 

Bu yazıda, gönüllü karbon piyasasının ne olduğunu, Türkiye ve dünyadaki yasal düzenlemeleri, gelişmeleri, işletmelerin gönüllü karbon piyasası için yapacakları faaliyetleri ve sıkça sorulan soruları ele alacağız. Aynı zamanda, bu sürecin tarihçesini ve Planetus’un bu alandaki rolünü de inceleyeceğiz.

Gönüllü Karbon Piyasası Nedir?

Karbon Piyasası, işletmelerin, kuruluşların veya bireylerin karbon salınımlarını dengelemek amacıyla gönüllü olarak karbon kredisi alabileceği bir piyasa sistemidir. Bu piyasada işlem gören karbon kredileri, bir ton karbondioksit (CO₂) eşdeğeri sera gazı salınımını dengeleyen projeler aracılığıyla oluşturulur. Bu projeler, genellikle yenilenebilir enerji, orman koruma, ağaçlandırma, enerji verimliliği gibi alanlarda faaliyet gösterir.

Karbon piyasası, zorunlu karbon piyasası (yani, emisyon ticaret sistemleri gibi yasal düzenlemelerle dayatılan sistemler) ile farklılık gösterir. Zorunlu piyasalar devletler ve uluslararası anlaşmalar tarafından belirlenen emisyon hedeflerine ulaşmaya yönelikken, gönüllü karbon piyasası tamamen isteğe bağlıdır ve bir organizasyon veya birey, kendi karbon ayak izini azaltmak amacıyla bu piyasa aracılığıyla krediler satın alabilir.

Gönüllü Karbon Piyasası

Gönüllü Karbon Piyasasının Tarihçesi

Dünyada Gönüllü Karbon Piyasasının Tarihçesi

Karbon piyasası, 1990’ların ortalarında, Kyoto Protokolü’nün uygulamaya girmesiyle birlikte daha geniş bir ilgi görmeye başlamıştır. Kyoto Protokolü, küresel emisyon azaltım hedeflerini belirleyen uluslararası bir anlaşma olmasına rağmen, gönüllü karbon piyasası, devletler tarafından belirlenen hedeflerden bağımsız olarak kendi başına büyümeye başlamıştır.

2000’li yıllarda, özellikle şirketler ve büyük kuruluşlar karbon ayak izlerini azaltma yönünde gönüllü girişimlere daha fazla ilgi göstermeye başlamıştır. 2005 yılında, dünya genelinde ilk karbon ticaret platformları kurulmuş ve gönüllü karbon piyasası önemli bir pazar haline gelmiştir. Bu dönemde, karbon kredisi ticareti yapan kuruluşlar (örneğin Gold Standard ve Verified Carbon Standard – VCS) sertifikalı projeler geliştirmiştir.

2010’lu yıllarda, gönüllü karbon piyasası büyük bir ivme kazanmış ve küresel şirketler, çevresel sürdürülebilirlik raporlarında gönüllü karbon kredisi satın alımlarına yer vermeye başlamıştır. Bu dönemde, daha fazla sayıda yerel ve uluslararası projeler, gönüllü karbon piyasasının bir parçası olarak faaliyet göstermeye başlamıştır.

Türkiye’de Gönüllü Karbon Piyasası Tarihçesi

Türkiye, gönüllü karbona katılım konusunda dünyadaki diğer büyük ekonomilere göre daha geç bir başlangıç yapmış olsa da, son yıllarda bu piyasa hızla büyümektedir. Türkiye’de gönüllü karbon piyasasının gelişimi, küresel iklim değişikliği ile mücadeleye dair artan farkındalık ve sürdürülebilirlik hedeflerinin etkisiyle hız kazanmıştır. Türkiye, 2021 yılında Paris Anlaşması’nı onaylayarak karbon nötr hedeflerine ulaşmak için kararlı adımlar atmaya başlamıştır.

Karbon piyasası, Türkiye’de özellikle büyük şirketler ve kamu sektörü tarafından daha fazla tercih edilmeye başlanmıştır. Şirketler, yerel ağaçlandırma projeleri veya yenilenebilir enerji projelerine yatırım yaparak karbon kredisi satın almış ve çevresel etkilerini dengelemişlerdir.

Türkiye’de Gönüllü Karbon Piyasası için Yasal Düzenlemeler

Türkiye’de karbon piyasası, henüz zorunlu bir düzenlemeye tabi değildir; ancak, çeşitli yasal düzenlemeler ve stratejik belgeler, bu alanda aktif bir şekilde faaliyet gösterilmesini teşvik etmektedir. Türkiye’nin iklim değişikliğiyle mücadelesinde gönüllü karbon kredisi alımı ve satışı önemli bir rol oynamaktadır.

1. Paris İklim Anlaşması ve Ulusal İklim Değişikliği Strateji Belgesi (2011-2023): Türkiye, 2021 yılında Paris Anlaşması’nı onayladıktan sonra, karbon emisyonlarını azaltma hedeflerine ulaşmak için gönüllü karbona yönelik daha fazla ilgi göstermeye başlamıştır. Bu anlaşma, Türkiye’nin karbon ayak izini azaltma yönünde ulusal stratejiler geliştirmesini zorunlu kılmaktadır.
2. Karbon Ticaret Sistemi: Türkiye, gelecekteki karbon ticaret sistemleri ve karbon piyasası düzenlemeleri hakkında adımlar atmayı planlamaktadır. Ancak, bu sistem henüz gönüllü karbon piyasası kadar gelişmemiştir.
3. Yenilenebilir Enerji ve Karbon Kredisi Teşvikleri: Türkiye, yenilenebilir enerji yatırımlarını teşvik etmek için çeşitli teşvik ve teşvik mekanizmaları sunmaktadır. Bu mekanizmalar, gönüllü karbon kredisi alımıyla desteklenebilir.

Dünyada Gönüllü Karbon Piyasasında Yaşanan Gelişmeler

Dünyada gönüllü karbon, özellikle gelişmiş ülkelerde önemli bir pazar haline gelmiştir. 2020’li yıllarla birlikte, gönüllü karbon piyasaları daha fazla sayıda şirketin katılımıyla büyümektedir. Birçok büyük şirket, net sıfır emisyon hedeflerine ulaşabilmek için gönüllü karbon kredisi alımına yönelmektedir.

1. Voluntary Carbon Market Integrity Initiative (VCMI): 2021’de kurulan bu girişim, gönüllü karbon piyasalarının doğruluğunu, güvenilirliğini ve şeffaflığını artırmayı amaçlamaktadır. VCMI, gönüllü karbon kredisi alıcıları ve satıcıları arasında güven inşa etmeyi hedefler.
2. Gold Standard ve VCS: Bu iki büyük sertifikasyon kuruluşu, gönüllü karbon piyasasında en yaygın kullanılan sertifikaları sağlamaktadır. Gold Standard, çevresel ve sosyal sürdürülebilirliği sağlamaya yönelik projeleri onaylarken, VCS, daha geniş bir proje yelpazesinde gönüllü karbon kredisi doğrulaması yapmaktadır.
3. COP26 ve Gönüllü Karbon Piyasası: 2021’de Glasgow’da düzenlenen COP26 İklim Zirvesi, gönüllü karbon piyasalarına yönelik büyük bir ivme kazandırdı. Birçok ülke, gönüllü karbon kredisi alımını ulusal iklim hedeflerine entegre etmeyi tartışmıştır.

İşletmelerin Gönüllü Karbon Piyasasında Yapacakları Faaliyetler

İşletmeler, karbon piyasasında etkin bir şekilde yer almak için aşağıdaki adımları izlemelidir:

1. Karbon Ayak İzinin Hesaplanması: İşletmeler, önce kendi karbon ayak izlerini hesaplayarak, hangi alanlarda emisyonlarını azaltmaları gerektiğini belirlemelidir.
2. Emisyon Azaltma Çabaları: Gönüllü karbon kredisi satın almadan önce, işletmeler, karbon emisyonlarını azaltmaya yönelik önlemler almalıdır. Bu önlemler, enerji verimliliği artırma, yenilenebilir enerjiye geçiş ve karbon salınımlarını azaltacak diğer stratejileri içerebilir.
3. Karbon Kredisi Satın Alma: İşletmeler, kalan emisyonlarını dengelemek için sertifikalı gönüllü karbon kredisi satın alabilirler. Bu krediler, çevresel projelere yapılan yatırımlar sonucunda üretilmektedir.
4. Raporlama ve Şeffaflık: İşletmeler, yaptıkları gönüllü karbon kredisi alımlarını ve emisyon azaltım faaliyetlerini şeffaf bir şekilde raporlamalıdır. Bu, çevresel sürdürülebilirlik ve sosyal sorumluluk açısından önemlidir.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

1. Gönüllü karbon zorunlu mudur? Hayır, karbon piyasası tamamen isteğe bağlıdır. Şirketler ve bireyler, kendi çevresel hedeflerine ulaşmak için gönüllü olarak karbon kredisi satın alabilirler.

2. Gönüllü karbon kredisi satın almak çevreye ne kadar katkı sağlar? Gönüllü karbon kredisi satın almak, çevreye katkı sağlar çünkü bu krediler, sera gazı emisyonlarını dengeleyen projelere yapılan yatırımlar ile finanse edilir.

3. Gönüllü karbon kredisi almanın faydaları nelerdir? Gönüllü karbon kredisi almak, şirketlere çevresel sorumluluklarını yerine getirme, sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşma ve toplumsal itibarı artırma imkânı sunar.

4. Gönüllü karbon piyasası neden önemlidir? Karbon piyasası, iklim değişikliği ile mücadeleye katkıda bulunur ve şirketlerin karbon nötr hedeflerine ulaşmalarına yardımcı olur.

Planetus Farkıyla Gönüllü Karbon Piyasası Yönetimi

Planetus, işletmelere gönüllü karbon piyasasında etkin bir şekilde yer almak ve karbon emisyonlarını azaltmak için kapsamlı danışmanlık hizmetleri sunmaktadır. Şirketler için karbon ayak izi hesaplaması, emisyon azaltım stratejileri ve karbon kredisi satın alma süreçlerinde rehberlik eden Planetus, sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmada büyük bir fark yaratmaktadır.

Sonuç

Gönüllü karbon piyasası, küresel iklim değişikliğiyle mücadelede önemli bir araçtır. Hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerde, işletmeler gönüllü olarak bu piyasa aracılığıyla karbon kredisi satın alarak çevresel sorumluluklarını yerine getirmektedir. Türkiye’de ve dünyada gönüllü karbon piyasasının geleceği parlak olup, işletmelerin bu süreçte aktif rol alması gerekmektedir. Planetus’un desteğiyle, işletmeler bu süreci etkin bir şekilde yönetebilir ve karbon nötr hedeflerine ulaşabilirler.

Kaynaklar:

• Gold Standard (2021). “Voluntary Carbon Market Insights.”
• VCS (2020). “Voluntary Carbon Standard.”
• UNFCCC (2021). “Paris Agreement and Voluntary Carbon Markets.”